Tên di sản : Đền Trà Đông (Nơi thờ ông Tổ nghề Đúc Đồng)
Tỉnh/Thành phố : Thanh Hóa
Loại di tích :
Di tích lịch sử
Sô quyết định : 208/ QĐ – BTBVH
Giới thiệu
Kiến trúc ngôi Đền đơn giản, có quy mô bề thế. Kiến trúc theo kiểu chữ “Đinh”. Bên ngoài là nhà tiền đường 3 gian rộng, không cột mà vẫn vững nhờ hệ thống tường và các vì kèo chắc chắn. Bên trong là hậu cung cũng gồm 3 gian, hai gian ngoài là sập hội đồng và đặt các đồ tế khí, gian trong cùng cách một lần cửa là tượng Thánh Khổng đặt trong long cung. Còn hai vị tiên hiền của họ Vũ, họ Kê thì đặt trên 3 bệ gạch của gian ngoài cùng mặt tiền của đền trang trí mới mẻ theo kiểu “tân thời” “nửa cổ, nửa kim” các cỗ chắn mái có đắp nổi 3 cảnh của tổ sư đi lấy kinh phát, tổ sư đi lấy đồng, tổ sư truyền nghề đúc đồng. Một bức đại tự đắp nổi nằm chính giữa mặt tiền mang 4 chữ “Tối linh quang từ”. Mặt trước đền, ở phía tả, hữu có tượng hộ pháp đứng canh cho đền. Bên trái Đền Đức Thánh Khổng là khu chợ bán đồ đồng và các nguyên liệu đồng.
Xung quanh đều có cổng tam quan và tường bao bọc. Về quy mô di tích cho đến nay vẫn giữ nguyên như trước kia. Nhân dân làng Trà Đúc rất có trách nhiệm trong việc giữ gìn, bảo vệ và phát huy tác dụng di tích.
Các hiện vật trong di tích:
Tượng đồng Đức Thánh Khổng: pho tượng này làm bằng đồng được đặt ở trong chính tẩm đền thờ (có 1 long cung bằng gỗ trạm khắc cầu kỳ), có treo cả túi đồng, gậy đồng. Tượng này được thợ đúc Kẻ Chè đúc cách đây hơn 80 năm. Tượng nặng 6 tạ, cao 0,75m, có dáng dấp thư sinh, phong thái ung dung. Thợ đúc là nghệ nhân Lê Văn Nhíp. Có thể nói đây là một tác phẩm nghệ thuật quý thể hiện tài năng của người thợ đúc đồng làng Trà Đông.
Tòa Cửu Long là một kiệt tác nghệ thuật của Trà Đông mà người đúc vẫn là cụ Lê Văn Nhíp. Đây là một khối đồng trang trí theo hình lá đề và hoa sen cách điệu, bao gồm 9 con rồng uốn lượn, mỗi con đều nhô đầu ra phía trước, ở đỉnh đầu mỗi con rồng đều có một ông phật ngồi theo thứ tự trên dưới. Trên cùng là tòa sen có 3 vị phật tổ ngồi xếp bằng tròn tĩnh tọa. Phật bà ngồi chính giữa. Theo các nghệ nhân đúc đồng giới thiệu thì có tất cả 22 ông Phật như Thích Ca, Dương Niên, Dương Cảnh, Tuyết Sơn…song hiện giờ không còn đủ. Phụ vào tòa cửu long còn có 3 pho tượng La Hán, Hộ Pháp cũng đều bằng đồng.
Khối trang trí bằng đồng này thu gọn trong một bố cục tròn hình lá đề cách điệu có đường kính 0,45m, dưới có bệ đặt. Ngoài 2 hiện vật đặc biệt trên, ở đền Thánh Khổng cũng còn nhiều hiện vật bằng đồng khác như chuông chiêng, cồng, câu đối, đại tự, đồ thờ tế khí đều làm bằng đồng. Rất tiếc là một số hiện vật quý khác đã bị thất lạc mất mát trước kia.